Het internationale gedeelte van eHealth Week 2016 start op 8 juni. In dit kader interviewde Digitalezorg.nl Edith Schippers, Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

eHealth Week 2016 wordt georganiseerd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Europese Commissie en HIMSS Europe. Er worden meer dan tweeduizend internationale experts op het gebied van IT en gezondheidszorg en professionals van patiëntenorganisaties en publieke organen verwacht.

Nederland wordt gezien als een van de digitale koplopers in Europa, waar blinken wij als Nederland in uit?

Nederland staat aan de top van Europa als het gaat om het zijn van een digitale samenleving. Volgens onderzoek door de Europese Commissie (The Digital Economy & Society Index) scoort Nederland goed op vijf gebieden: connectiviteit, menselijk kapitaal, internetgebruik, integratie van digitale technologie en digitale overheidsdiensten.

Maar dit is voor mij geen reden tot achteroverleunen. De automatiseringsgraad bij instellingen voor eerstelijnszorg en ziekenhuizen is hoog, maar de informatie-uitwisseling moet beter. Bijvoorbeeld die tussen instellingen en sectoren onderling, maar ook met de patiënt.

Uit onderzoek door Nictiz blijkt dat bijna de helft van de huisartsen en medische specialisten het niet gewenst vindt dat de burger elektronisch inzage in zijn of haar eigen gegevens krijgt. Dat is wat mij betreft een opvatting en instelling die niet meer van deze tijd is. De gegevens zijn van de patiënt en van niemand anders.

Je merkt dat de patiënt een centralere rol krijgt in de ontwikkeling van eHealth. Verschuiven van we van patiënt georiënteerd naar patiënt centrisch? 

Ja, ontegenzeggelijk en ik juich dat ook toe. De patiënt wil regie over de aan hem geleverde zorg. Logisch, dat is in andere sectoren ook zo. Daarom is het zo belangrijk dat de patiënt, maar ook de consument, actief te betrekken bij de ontwikkeling van nieuwe producten. Zij moeten in alle fasen direct betrokken zijn. Bij het ontwerpen en ontwikkelen van nieuwe technologie, bij de invoering ervan en bij de evaluatie van het gebruik. Alleen dan zal je zien dat mensen e-health actief gaan gebruiken en doordat het precies doet wat het moet doen, ook effectiever is.

Dat geldt wat mij betreft voor de hele zorg: van de huisartsenzorg, de apotheken, de verloskundigen, ziekenhuiszorg, zorg  in verpleeghuizen tot thuiszorg. E-health biedt mogelijkheden om mensen méér zorg en aandacht te bieden en daarmee een betere kwaliteit van zorg tegenover lagere kosten.

De zorg komt steeds meer naar mensen toe in plaats van andersom. Als chronisch zieken zelfstandig metingen kunnen uitvoeren en delen met hun zorgverlener, blijven meerdere reizen naar het ziekenhuis hen bespaard. En met toegang tot een eigen online gezondheidsomgeving, hoef je ook niet elke keer opnieuw je medische verleden te vertellen. Je hebt straks grip op al je eigen onderzoeken en behandelingen. Daarmee kan je zelf je eigen behandelaar de meest complete en actuele informatie geven.

Ondanks veel inspanningen lijken drempels als interoperabiliteit en privacy toch telkens weer de kop op te steken, wat kan de overheid hierin betekenen?

De overheid, en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport als het gaat om de gezondheidszorg, kan hier op verschillende manieren wat betekenen, en dat doen we ook al actief:

• We hebben het zogenoemde Informatieberaad opgericht. Met dit Informatieberaad spreken we alle relevante partijen en zijn we ook in staat e-health knopen door te hakken. Via dit beraad maken we met het zorgveld afspraken over onder andere het verbeteren van interoperabiliteit en het wegnemen van onnodige drempels bij het uitwisselen van informatie. Deze afspraken maakt de overheid hard door deze na een redelijke termijn ook af te dwingen, door te sturen op naleving via inkoop en toezicht.
• De overheid stimuleert en faciliteert samenwerking door zorgaanbieders, instellingen, verzekeraars en zorg ICT industrie om te komen tot pragmatische oplossingen voor problemen met interoperabiliteit en het toepassen van de regels voor het beschermen van de privacy. Voorbeeld hiervan is dat VWS participeert in het programma ‘Meer regie over gezondheid’ dat onder coördinatie van Patiëntenfederatie NPCF door een brede zorgcoalitie wordt uitgevoerd. Dat programma realiseert onder andere een verbetering van de veilige en betrouwbare uitwisseling van zorginformatie. Het stelt straks iedere Nederlander in staat zelf te kiezen met wie informatie wordt gedeeld. De gegevens zijn van mensen zelf, met de slagen die we maken zal dat ook veel meer tot uitdrukking komen. Daarbij kan een burger ook zelf informatie toevoegen.
• Naast de medische informatie van zorgverleners zijn er ook gezondheidsgegevens van de overheid relevant voor consumenten om digitaal beschikbaar te hebben in hun persoonlijke gezondheidsomgeving. Denk bijvoorbeeld aan thuisarts.nl of (publieks)informatie over vaccinaties, donorregistratie en zorgindicaties.

Op welke manier zouden wij de voordelen van een sterkere Europese samenwerking op het gebied van ICT en gezondheidszorg kunnen merken?

Van elkaar leren is het allerbelangrijkst. Ook in Europa. We kunnen leren van elkaars successen, maar ook elkaars fouten.

Daarnaast is Europese samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie in de zorg wenselijk. Door onze krachten te bundelen kan Europa meer halen uit de investeringen die worden gedaan in onderzoek.

Ook zijn er thema’s die belangrijk zijn voor e-health waarvan het logisch is als ze door landen gezamenlijk worden opgepakt. Ik denk daarbij aan onderwerpen als cyber-security, gelijke juridische voorwaarden rondom dataprotectie in alle Europese landen, en afspraken rondom het op de markt brengen van veilige medische hulpmiddelen. Hier is een sterke samenwerking tussen Europese landen onvermijdelijk.

Ehealth week valt samen met het Nederlands voorzitterschap van de EU, kan dit extra voordelen voor samenwerking teweegbrengen?

De eHealth Week is een onderdeel van het Nederlandse Voorzitterschap van de EU. Ik zie de eHealth Week als een mooie kans voor Nederlandse bedrijven, zorgaanbieders en onderzoeksorganisaties om zich te presenteren aan onze internationale partners. De eHealth Week is het belangrijkste Europese congres rondom e-health en trekt jaarlijks veel internationale bezoekers.

Daarnaast is het voor ons een goede kans om onze e-healthdoelstellingen in de etalage te zetten. De Nederlandse aanpak is uniek in Europa en sterk gericht op privaat-publieke samenwerking. Het stelt de gebruiker van e-health centraal en besteedt veel aandacht aan zaken als privacy en veiligheid.

Hoe voorkomen wij dat de inzet van technologie, waardoor behandelingen mogelijk kostenefficiënter worden, er niet voor zorgt dat er gewoon meer behandelingen worden uitgevoerd waardoor de kosten stijgen?

Het toepassen van e-health is in mijn ogen een vervanging voor bestaande middelen en werkprocessen. Niet een aanvulling erop. Dit vraagt om een cultuuromslag in de organisatie. Dat is dus meer dan enkel automatisering. Daarmee benut je maar een beperkt gedeelte van de voordelen. Wil je echt de vruchten plukken van e-health, dan moet je ook afscheid kunnen nemen van bestaande werkwijzen. Dat is voor de korte termijn vaak lastig en ingewikkeld, maar ook onvermijdelijk om daadwerkelijk de vruchten te kunnen plukken.

Zorgverzekeraars en gemeenten moeten daaraan een belangrijke bijdrage leveren. Bijvoorbeeld door verbeterde zorg en processen de standaard te laten zijn in inkoopafspraken. Uiteindelijk stimuleren we het gebruik van e-health in de zorg, omdat het de kwaliteit van leven van patiënten en de zorg kan verbeteren. Tegelijkertijd heeft e-health ook de potentie om een toename in zorggebruik op te kunnen vangen. Daarmee levert het ook een bijdrage aan de toegang tot zorg en de betaalbaarheid van de zorg.

De drie thema’s van ehealthweek zijn (Empowering People, Trust & Standards and Social Innovation & Transition.) Welke heeft uw voorkeur en waarom? 

Vertrouwen, standaarden en veranderingen in cultuur en organisatie zijn van belang om van e-health een succes te maken. Maar uiteindelijk gaat het mij erom dat mensen baat hebben bij het gebruik van e-health. Daarbij bedoel ik dat de kwaliteit van de zorg beter moet worden, de service, de toegang, de effectiviteit, dat er minder fouten worden gemaakt, maar ook dat mensen met chronische aandoeningen makkelijk kunnen blijven werken, actief kunnen blijven en meedoen in de samenleving. Ook biedt e-health bij uitstek kansen bij preventie. Dus voorkomen dat mensen ziek worden.

Ik kijk dan ook het meest uit naar de bijeenkomsten die georganiseerd gaan worden onder het thema van empowering people. In plaats van het allemaal voor mensen te bedenken, juist de rollen eens om te draaien!