Maar liefst negentig procent van de medicijnen die thuis worden ingenomen, voldoet niet meer doordat ze bij een te hoge of juist te lage temperatuur zijn bewaard. Voor het farmaceutische bedrijf MSD aanleiding om het CALM-programma te ontwikkelen. Dit bestaat uit een hoogwaardig ‘medicatiekoelkastje’ en per verpakking een temperatuur- en een lichtsensor van AntTail. “De patiëntveiligheid neemt hiermee met sprongen toe”, aldus Pieter Six, medeoprichter van AntTail.

Six’ collega Mark Roemers haalt diverse onderzoeken aan waaruit onder andere blijkt dat tien procent van de patiënten medicijnen langer dan twee uur bevriest. “Dat is echt onverantwoord”, vindt Roemers. “Als bepaalde medicijnen die worden voorgeschreven aan reumapatiënten ingevroren zijn geweest, is de werking absoluut onbetrouwbaar.” Maar ook bij te hoge temperaturen neemt de werking van medicijnen af.”

Het bewaren van medicatie bij te hoge of te lage temperaturen levert niet alleen risico’s op voor de patiëntveiligheid; volgens Six en Roemers zorgt het ook voor onnodig hoge kosten. “Jaarlijks wordt er voor ongeveer twintig tot dertig miljoen euro aan dit type medicijnen voor reumapatiënten retour genomen”, aldus Roemers. “Die medicijnen verdwijnen zo de prullenbak in omdat je niet weet of ze op de juiste temperatuur zijn bewaard.”

Patiëntveiligheid omhoog, kosten omlaag

Intelligente sensor bewaakt temperatuur en therapietrouw

Om de risico’s voor de patiëntveiligheid en de verspilling van medicijnen te verkleinen is in samenwerking met Frederik van der Heijden van Nederlands grootste farmaceut MSD, een gesloten ketenoplossing ontwikkeld voor het laatste stukje van de distributieketen, genaamd CALM (Coldchain & Adherence Last Mile). De oplossing combineert een speciaal ontwikkelde medicatiekoelkast met automatische temperatuurbewaking en innamedetectie. Dit koelkastje wordt ook gebruikt om medicijnen bij de patiënt thuis af te leveren. Per verpakking wordt een temperatuur- en lichtsensor geleverd, en bij de eerste levering een router om de gegevens die met de sensor worden verzameld door te sturen naar een centrale backoffice-applicatie.

“Met behulp van onze sensoren wordt aangetoond dat de medicijnen die worden ingenomen voldoen aan alle specificaties en binnen de gestelde temperatuurmarges zijn bewaard”, aldus Six. “Bij een retour weet je bovendien wat de status van de medicijnen is en kun je ze weer doorgeven aan een volgende patiënt. De potentiële besparing die op die manier gerealiseerd kan worden, is een besparing voor de hele gezondheidszorg. De huidige wetgeving laat het hergebruik van medicijnen echter nog niet toe.”

Naast temperatuur meet de AntTail-sensor licht waarmee het openen van de verpakking kan worden gedetecteerd en dus wanneer de patiënt zijn medicijnen inneemt. “Zeker bij chronisch zieke patiënten is het van het grootste belang dat medicatie met de juiste frequentie wordt ingenomen om de effectiviteit van de medicatie te borgen”, stelt Six. 

Bewaken supply chain

De lichtsensor brengt ons tijdens het gesprek met Roemers en Six op een andere kernactiviteit van het Nederlandse AntTail: het bewaken van de kwaliteit van medicijnen tijdens de distributie van fabrikant naar patiënt. “Een belangrijk kenmerk van medicijnen is dat het om een zeer hoogwaardig product gaat dat wereldwijd maar op een beperkt aantal plaatsen wordt geproduceerd”, vertelt Six. Daardoor is de weg naar de patiënt vaak lang. Volgens AntTail bestaat de farmaceutische ‘supply chain’ uit gemiddeld dertig overdrachten en zijn er gemiddeld vijftien magazijnen en vijftien vervoersmiddelen bij betrokken. “Maar de producent blijft wel eindverantwoordelijk en aansprakelijk voor de kwaliteit van de medicijnen, tot aan de consument.”

Door pallets en/of dozen medicijnen te voorzien van temperatuur en lichtsensoren kan de fabrikant met het ‘end-to-end kwaliteitsbewakingssysteem’ van AntTail monitoren of verpakkingen tijdens de distributie gesloten blijven. “Op die manier krijgen ze de verzekering dat de producten die door de hele distributieketen met behulp van onze sensoren zijn gemonitord, aantoonbaar de juiste kwaliteit hebben en dat er geen tempering heeft plaats gevonden in de gehele keten”, aldus Six.

Monitoren temperatuur

Bij die kwaliteitsbewaking hoort een monitoring van de temperatuur tijdens het transport. Six: “De farmaceutische industrie heeft als regelgeving dat iedere vijf minuten een ‘temperatuur-sample’ moet worden vastgelegd, en die samples moeten ook controleerbaar zijn.” Volgens de medeoprichter van AntTail zijn er meerdere oplossingen voor temperatuurregistratie op de markt, ‘maar registreren is één, de informatie beschikbaar maken is een tweede ding’. “In de praktijk wordt veertig procent van de sensorregistraties helemaal niet uitgelezen.”

Volgens Six moet bij de oplossingen die al langer op de markt zijn bij iedere stap in de keten een nieuwe sensor op palletniveau worden toegevoegd. “Dat zijn sensoren met jaren oude technologie.” Voor het uitlezen moeten die sensoren van de pallet worden gehaald en met speciale software worden uitlezen, waarna weer een nieuwe sensor moet worden toegevoegd voor verdere doorzending. “Als je maar genoeg hubs hebt in de keten, en er komen telkens nieuwe sensoren bij die moeten worden uitgelezen, dan weet je aan het einde van de rit zeker dat je niet over de volledige dataset beschikt.”

AntTail heeft voor een andere aanpak gekozen waarbij de temperatuursensoren op of in de dozen of de pallets blijven zitten en met elkaar kunnen communiceren. “Op die manier kunnen we in het netwerk een grote hoeveelheid data managen”, aldus Six. De data worden draadloos uitgelezen en doorgestuurd naar een centrale cloudomgeving waar ze beschikbaar zijn voor bijvoorbeeld de fabrikant van de medicijnen. Dat doorsturen kan tijdens het transport – als bijvoorbeeld de vrachtwagen beschikt over een router met simkaart – of bij de ontvangende partij met behulp van eenzelfde soort router. “Als de sensoren onderweg offline zijn geweest, dan worden de gebufferde data bij aankomst in het magazijn binnen twee minuten automatisch uitgelezen”, aldus Six.

Menselijk handelen weggehaald

“Wij hebben de menselijke handelingen zoveel mogelijk uit de keten weggehaald”, concludeert Six. “We hoeven het product niet aan te raken. Wij hanteren het ‘zero-tolerance’-principe voor het oogsten, versturen en opslaan van datapunten van al onze sensoren. De sensor blijft gewoon aan een pallet of in een doos zitten en als die sensor in het bereik (tientallen meters) van het bestaande netwerk komt, dan worden de data direct uitgelezen, ook als een sensor een tijdje offline is geweest. Zo zorgen we ervoor dat er geen enkel stukje informatie ontbreekt en krijgt de patiënt aantoonbaar de kwaliteit die hij nodig heeft.”

Ferry Waterkamp is freelance journalist